Doroczne zwyczaje górali podhalańskich

Majestatyczne góry fascynują ludzkość od zawsze, nic więc dziwnego w tym, że grupa etnograficzna, która osiedliła się w tych niezwykłych warunkach, stworzyła jedną z bardziej oryginalnych kultur. Tajemnica i nieprzewidywalność skalistych wzniesień tatrzańskich sprawiły, że górale podhalańscy wypracowali wiele dorocznych zwyczajów, mających na celu ochronę ich dobytku. To właśnie ten obszar w latach 30. XX wieku stał się inspiracją dla wielu artystów, którzy ściągali tu z całej Polski, żeby uchwycić malownicze pejzaże i góralskiego ducha w swojej twórczości.

Górale podhalańscy należą do jednej z najbardziej charakterystycznych grup etnicznych zamieszkujących Polskę. Wskazuje się, że pierwsi osadnicy przybyli tutaj z Małopolski w XII wieku. W ciągu kolejnych lat obszar Podhala stał się miejscem zderzenia dwóch odmiennych kultur: niemieckiej, napływającej z części północnej oraz wołoskiej. To właśnie obyczaje wołoskich pasterzy migracyjnych w znacznej mierze ukształtowały znany nam obecnie podhalański folklor. Oto wybrane daty z kalendarza góralskich zwyczajów.

Nowy Rok

1 styczeń to dzień, kiedy wszyscy składają sobie serdeczne życzenia odwiedzając się wzajemnie. Jako pierwszego gościa, najchętniej przyjmowano mężczyznę, który wróżył szczęście i pomyślność dla domostwa. Do Święta Trzech Króli trwają tak zwane Ostatki Zapustne, czyli ostatnie dni karnawału. W tym czasie odbywa się wiele wesel i zabaw.

Wielki Post

Ten okres czasu rozpoczynał się Środą Popielcową i wiązał się z surowo określonymi regułami odżywiania się. Obecnie post nie jest już tak surowo przestrzegany, jednak w przeszłości można śmiało określić Wielki Post czasem głodowania. Był to po prostu okres, kiedy zwyczajnie brakowało podstawowego pożywiania. Górale jedli wówczas ziemniaki opiekane z surową kapustą lub moskole owsiane. Post był jeszcze bardziej zaostrzony w okresie Wielkiego Tygodnia, kiedy najczęściej nie jadano nic, aż do Wielkiej Soboty, kiedy święcono pokarm.

Świętego Jana Chrzciciela

24 czerwca następują magiczna noc. Równo o północy kwitnie ziele paproci i ten, kto w tym czasie zerwie kwiat będzie obdarowany wielkim bogactwem i pomyślnością. Ten dzień wiąże się również z rozpoczęciem sezonu pływackiego. Górale wierzą bowiem, że w potokach i rzekach można pływać dopiero po 24 czerwca, kiedy św. Jan poświęci wodę. Wówczas kąpiel w takiej wodzie skutecznie oczyszcza duszę i ciało z każdej choroby.

Wigilia św. Andrzeja

Dzień ten wypada 29 listopada i daje góralkom możliwość wykazania się w sztuce przepowiadania przyszłości. Istnieje wiele przesądów i zwyczajów, które pomagają zgłębić mroki spowijające kolejne dni i lata. Na przykład tej szczególnej nocy, dziewczęta przed położeniem się do łóżka, kładły pod poduszę spodnie, co miało sprawić, że we śnie pojawi się ich przyszły małżonek. Wówczas również odbywa się znany już w całej Polsce andrzejkowy zwyczaj lania wosku. Góralki mają również sposób na to, aby lepiej przewidywać przyszłość – wystarczy, że zachowają całodzienny post. Tego dnia również dziewczęta obejmują rękoma pień wierzby, co ma pomóc im szybciej znaleźć małżonka.