Tradycje w Zakopanem i okolicach
15 czerwca 2022Zakopane, miasto leżące u podnóża Tatr, jest wybitnie turystyczną miejscowością, często odwiedzaną przez Polaków, którzy doceniają jego walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Jest...
W Polsce istnieje kilka grup etnograficznych, które wyróżniają się własnym strojem ludowym. Nie inaczej sprawa ma się z góralami podhalańskimi, których kultura i zwyczaje należą do ciekawszych oblicz polskiego folkloru. Podhale zostało zasiedlone na stałe w XVI w., jednak to w wieku XIX reszta kraju usłyszała o niezwykłości tego obszaru. Wszystko za sprawą Tytusa Chałubińskiego, lekarza, który uczynił z Zakopanego modne uzdrowiska. Od tej pory turyści i kuracjusze z całej Polski zachwycali się niezwykłą i barwną tradycją górali podhalańskich. Rzeczą szczególnie ich wyróżniającą jest specyficzny ubiór.
Barwne góralskie szaty podhalańskie to ubiór o bardzo długiej i dobrze udokumentowanej historii. Zachowane źródła pozwalają wyodrębnić pięć faz rozwojowych, z czego pierwsza rozpoczęła się w XVIII w., a ostatnia, zapoczątkowana po II wojnie światowej, trwa do dziś. Należy podkreślić, że góralski ubiór nie jest więc reliktem przeszłości czy zwykłym kostiumem historycznym, tylko wciąż używanym strojem regionalnym, który wciąż podlega pewnym przekształceniom i ewolucji.
Kobiecy strój góralski zmieniał się na przestrzeni lat, odpowiadając na różnego rodzaju mody oraz zagraniczne wpływy. W artykule zostanie scharakteryzowana obecnie obowiązująca forma ubioru kobiecego. Zaczynając od góry, jako codzienne nakrycie głowy góralki funkcjonuje kolorowa chusta, która określana jest szmatką. W porze letniej młode dziewczyny nie noszą chust na głowie, ozdabiając włosy kwiatami. Ciekawostką może być fakt, że w przeszłości zamężne góralki były zobowiązane do noszenia chusty całym rokiem, a ilość posiadanych nakryć głowy świadczyła o ich statusie społecznym. Na górną część ciała kobiety zakładają batystowe koszule, które zdobi piękny biały haft z kryzką. Na koszulę wkładany jest gorset, który wyszywa się ornamentalnym i barwnym haftem. Do sznurowania gorsetu służy długa, czerwona wstążka, którą u dołu zawiązuje się w dużą kokardę tak, aby jej końce spływały na spódnicę. Ta uszyta jest z tybetu i zdobi ją kwiecisty motyw. Pod spódnicę wkładana jest biała halka, czyli fartuch. Na stopach góralki znajdują się kierpce, a szyję obowiązkową zdobią pokaźne i intensywnie czerwone korale.
Ubiór górali przetrwał do dzisiaj w stosunkowo niezmienionej formie, zachowując większą odporność na obce wpływy. Na głowie każdego mężczyzny na Podhalu znajdziemy płaski, czarny kapelusz wykonany z filcu. Wokół główki kapelusza naszyte są na czerwoną wstążkę tzw. kostki. Tors górala zdobi lniana, biała koszula z dość szerokim rękawem. Na szyi mężczyźni wieszają metalowe spinki, ozdobione różnego rodzaju koralikami i łańcuszkami. Tzw. portki, czyli spodnie, szyte są z białego płótna. Charakteryzują się rozcięciem w pasie i u dołu nogawek, na końcu których znajdują się pomponiki. U góry spodni umieszcza się barwny haft, czyli parzenicę. Portki przepasane są skórzanym pasem bacowskim, na którym znajdziemy bogate żłobienia i metalowe ćwieki. Stopy górala osłaniają kierpce, uszyte ze skóry i przywiązane do nogi rzemykami. Na ramiona górale zarzucają cuchy, czyli będącą okryciem wierzchnim peleryną, zdobioną przez wielobarwny haft. Całości dopełnia męski atrybut w postaci toporka.
Komentarze